Лялькевіч выпіў, з"еў гарачай бульбы, і бледны твар яго пакрыўся нездаровымі чырвонымі плямамі.— Што, братка, кажуць, страх што робіцца ў гэтых лагерах? — спытаў Хвядос, з жахам думаючы, што ён таксама мог трапіць туды.— Ды ўжо ж вядома, у палоне — не ў цешчы ў гасцях,— стрымана адказаў Лялькевіч, зірнуўшы на Даніка, які адзін за ўсіх апетытна ўплятаў сала.— Кажуць, раненых ды хворых яны канчаюць там, душагубы праклятыя,— азвалася цётка Ганна, Раманава жонка.Лялькевіч кінуў позірк на Сашу. Яна стаяла ля калыскі і ў сваю чаргу глядзела на яго, разумеючы, як нялёгка адказваць яму на такія словы: трэба захаваць асцярожнасць і ў той жа час не здацца гэтым добрым людзям чужаком, не страціць іх давер.Ён уздыхнуў:— Розныя і сярод іх ёсць. Некаторыя на вайне звярэюць.— Ох, звярэюць. Горш за звяроў робяцца,— не стрымалася зноў Ганна.— А ўвогуле, ёсць міжнароднае правіла, як адносіцца да палонных,— змякчыў Лялькевіч свае і цётчыны словы.— Эх, братка ты мой! — махнуў рукой Раман.— Правіла ты хацеў ад гэтых супастатаў! Бачыў ты ў іх правіла?— Дачка мая Прося, што ў Баршчоўцы замужам, расказвала...— умяшалася ў размову адна з бабуль, што дагэтуль маўкліва сядзела на лаве.— У тую нядзельку прыходзіла адведаць мяне. Дык яна расказвала. Вялі гэтыя ірады паўз іх сяло, можа, тысячу нашых салдацікаў... Вывелі на луг і ўсіх палажылі, саколікаў. Завошта? Божачка ты мой! КольКі крыві людской льецца!Мабыць, адчуўшы, што размова набывае не зусім пажаданы ў такіх умовах характар, Хвядос спытаў:— I многіх яны адпускаюць?Лялькевіч вырашыў: лепш няхай падумаюць блага аб ім, чым адразу наклікаць падазронасць паліцыі. Хто-небудзь з жанчын па наіўнасці сваёй раскажа, якія размовы вяліся ў дзень яго прыезду,— і ён можа аказацца пад наглядам, а гэта вельмі і вельмі непажадана.— Многіх,— адказаў ён.— А што ім цяпер баяцца? Кажуць, Маскву ўзялі. ..Але атрымалася горш.— Маскву? — ажно страпянулася Аксана.— I вы паверылі? Брэшуць яны, як сабакі! Яны яшчэ перад святам крычалі пра гэта. .. А я сама чытала...Данік азірнуўся на вокны. Поля тузанула суседку за рукаў:— Ксана!Дзядзька Раман хуценька схапіўся за пляшку:— Вып"ем, браткі, яшчэ па адной. Вып"ем, на злосць... Забулькала самагонка.Заскрыпеў кручок на столі, за які была падвешана калыска — Саша гайданула яе мацней, чым звычайна.Аксана таксама зразумела, што сказала залішне, і схапіла налітую дзядзькам шклянку:— Вып"ем, мужчынкі! Вып"ем, бабы! Саша! Чаму ты ад нас хаваешся за печ ды за люльку? Хадзі да стала! Сядай побач з мужам, мы паглядзім, якая вы пара. Ці падыходзіце вы адно аднаму?Астатнія жанчыны, сваячкі і суседкі, падтрымалі яе:— Праўда, Саша. Што ты яе ўсё калышаш? Спіць дзіця і няхайспіць. А ў печы Поля паглядзіць. Сядай.I нават Данік таксама сказаў паважна, сур"ёзна:— Сядай, сястра.Аксана падхапілася, абняла яе, прывяла да стала. Ёй далі месца побач з «мужам». Яна села, сцішаная, нясмелая, нязграбная. А ўсе ў вёсцы ведалі яе як самую вяртлявую, дасціпную, вясёлую дзяўчыну. I яе палохала ўласная скаванасць: убачаць іх побач і адразу зразумеюць, што ніякія яны не муж і жонка. Саша, панурыўшыся, глядзела ў шклянку з мутнай вадкасцю, якую ёй нехта падсунуў.— Саша, падруга ты мая дарагая! Гляджу я на цябе і дзіўлюся: быццам не рада ты, што вярнуўся твой Пеця. Божачка мой! Ды няхай бы мой Іван вярнуўся без нагі, без рукі, я на руках яго насіла б, як дзіця. Але хто ведае, ці вернуцца нашы. Можа, мы даўно ўжо ўдовы і дзеці нашы сіраты.— I Аксана залілася слязамі, а следам за ёй і іншыя жанчыны.