I вось, калі я пражыў паўтара месяца з гэтымі «своеасаблівымі людзьмі», ключыкі знайшліся самі сабой. Ці больш правільна сказаць, ніякія ключыкі не спатрэбіліся. Можа, я дрэнны камандзір, « ліберал », як лаяў мяне Малашкін, але і з новымі сваімі падначаленымі, калі крыху апомніўся і праўсё расказаў ім, хутка здружыўся. I служба ў нас ідзе без усялякіх непаразуменняў: кожны ведае сваё месца, свае абавязкі і ўсе дакладна, безспрэчак, выконваюць маеняхітрыязагады.А людзі сапраўды своеасаблівыя. Двое з іх старэйшыя за майго бацьку — Фядос Яфрэмавіч Сушылаў і Алампі Маркавіч Самародаў. Апошні мне здаўся зусім старым чалавекам (пасля я даведаўся, што ён гады на тры маладзей за Сушылава), і неяк мімаволі з першых дзён я пачаў называць яго «дзядзька Алампі». Так гэта і замацавалася за ім. I стары Сушылаў і малады насмешнік Платон Чуб звяртаюцца да яго цяпер толькі гэтак. Дзядзька Алампі — калгаснік з нейкага глухога раёна Кіраўскай вобласці, чалавек малапісьменны, ціхі, і дзіўна: селянін, бацька вялікай сям"і, а нейкі няўмелы, як дзіця, не прыстасаваны да розных жыццёвых умоў. У яго сямёра дзяцей, два старэйшыя сыны на фронце. I, здаецца, няма ў яго ніякіх іншых думак, акрамя думкі пра сваіх дзяцей.Садзімся абедаць — ён употай хрысціцца, уздыхае:— Дзе там мае сыночкі-галубочкі?..Есць ён ашчадна, заўсёды так, быццам яму сорамна, што можа з"есці многа і смачна. Аднойчы ён выказаў гэта:— А што там мае дзеткі ядуць? Не густа ў іх...А то я прыкмеціў, што ён не спажывае свае порцыі цукру, аскладае драбкі ў рэчавы мяшок.— Навошта гэта вы, дзядзька Алампі? Збянтэжыўся, замаргаў вачамі, укінуў адзін драбочак у рот, пачаў тлумачыць наіўна, як малы:— Дачушка мая, Танечка, вельмі любіць цукар. Бывала, іду ў краму — заўсёды просіць...— Але калі гэта вы прыедзеце да яе!Напамінак пра тое, што не скора ён пабачыць сваіх дзяцей, вельмі ўсхваляваў старога, доўга ён не мог супакоіцца. Дарэчы, пра цукар, які ён адкладваў. Дні чатыры гуляла завіруха, і мы не маглі выбрацца па прадукты. Скончыуся хлеб, цукар, елі адно мяса. Абрыдла. Платон Чуб не прасіу — запатрабаваў:— Дзядзька Алампі, выкладай свой цукар! На які чорны дзень ты збіраеш яго? Адсырэе.Самародаў не пярэчыў. Але я бачыў, як цяжка яму апустошваць свой мяшок.Чуб рагатаў:— Вось кулак! Бачыў ты, камандзір, кулака? Мы ж табе аддамо, калі атрымаем. Не жылься.Думаю, што шкада цукру яму было не ад прагнасці, ён не мог сумнявацца, што цукар яму вернем. Магчыма, кладучы кожны дзень драбкі ў мяшок, ён уяўляў, што аддае іх дзецям, таму і цяжка было забіраць назад.Часта, калі я стаю на варце, асабліва ўначы, ён ідзе з хаты, узыходзіць на скалу, вінавата неяк просіць:— Не спіцца мне, таварыш камандзір. Давай я пастаю. Пра дзетак сваіх падумаю.Дзяжурыць ён любіць, але я заўсёды баюся, што ён будзе думаць пра дзяцей сваіх і нічога не пачуе і не ўбачыць.Чуб недалюблівае Алампія. Здзекліва кпіць. У самым пачатку майго з"яўлення на пост расказаў адзін на адзін:— Гэты «хоца»,— у Самародава вяткаўскі дыялект, у многіх словах замест «ч» вымаўляе «ц»,— да прыходу ў батальён доўга ляжаў у шпіталі. Экзема ў яго на нагах ніяк не гаілася. А сюды прыйшоў — без лекаў гоіцца. А я ведаю, што ён там рабіў: соллю пасыпаў сваю экзему, каб на фронт не паслалі.Непрыемна мне было слухаць гэта. Не спадабаўся Чуб за тое, што адразу нагаворвае на таварыша, што выдумаў на старога чалавека такую абразлівую мянушку — «хоца»; я заўсёды не любіў людзей, якія смяюцца з мовы іншага народа ці з дэфектаў вымаўлення асобных людзей. Я сказаў пра гэта Чубу, ён, відаць, не зразумеў і