— Платон, ты хацеў нешта пра костачкі расказачь, якія трашчаць...— А-а.— I такая цёплая ўсмешка расплываецца па яго твары, быццам у нашу пракураную хаціну заблудзіў прамень кубанскага сонца.— Не пра костачкі, а пра радасць жыцця... Наробішся, усё баліць і ные: здаецца, упаў бы і заснуў бы, дзе стаіш... А прыйдзеш дадому — дзеці на калені лезуць...— У Чуба таксама двое дзяцей.— Эх, дзеткі, дзеткі,— цяжка ўздыхае дзядзька Алампі.— ...паскардзяцца, хто каго за чуб колькі разоў цягаў. У нашым родзе ўсе чубатыя, таму і мянушку нам такую далі. Мой дзед яшчэ пісаўся Канаваленка, а бацька, калі на тую вайну пайшоў...— Платон, пра гэта чулі ўжо.— А-а,— не крыўдзіцца ён,— дык вось я і кажу: жыццё, яно такую сілу мае, браткі... Напячэ жонка пшанічных блінцоў, сала скавародку насмажыць... А потым ляжаш з ёю ў свірне на падлозе, дзе халадок... Дыхае яна табе ў вуха, расказвае свае жаночыя справы, і пахне ад яе, галубкі маёй, хлебам, малаком, зямлёй, дзецьмі, стэпам палыновым — усім, што сэрцу твайму люба. Так хораша пахне, ажио ў галаве пачынае кружыцца... А пакладзеш руку на яе гарачыя грудзі, дыхаюць яны, як тыя пшанічныя паляніцы, якія толькі з печы выцягнулі. Божачка мой, адкуль тая сіла возьмецца! Ні стомленасці няма, нічога...Самародаў дакорліва ківае галавой, дзіўна неяк усміхаецца, але слухае. Сушылаў чамусьці не любіць такіх успамінаў — хмурыцца і выходзіць з хаты ці адыходзіць, калі размова ідзе на двары.— Старавер. Сектант нейкі,— шэпча мне Чуб, ківаючы яму ўслед. Але ніякіх рэлігійных праяў у старога паляўнічага я не заўважаю. Самародаў хоць часам употай хрысціцца, Сушылаў — ніколі.Я асабіста нічога непрыстойнага ў расказах Чуба не бачу. Я заўсёды насцярожваўся, калі ў мужчынскай кампаніі пачыналася гаворка пра жанчын, бо часта чуў брудныя анекдоты, цынічную пахвальбу. Гэта заўсёды абражала мяне — за Сашу. Але ў Чуба няма і кроплі цынізму.Пра жонку ён успамінае з вялікім замілаваннем, шчыра і паэтычна, гэтак жа, як пра свае кубанскія стэпы. Мяне здзіўляе і ўражвае іншае. Хораша расказаўшы пра сваё каханне да жонкі, ён раптам праз хвіліну пачынае амаль з такой жа любасцю ўспамінаць другую жанчыну.— А то, браткі мае, на палявым стане, калі ўначы малоціш, ды і ўдзень, дзе-небудзь за сціртай у пахучай саломе прытуліш да сэрца добрую маладзіцу — а Божачка! — быццам у рай пападзеш. У нас удава ёсць, Даша Канцавая... Мая Галя аднойчы як заспела нас... Чортава баба, як дала граблям! па спіне, тры зубы да рэбраў дасталі, і цяпер шраміны відаць, як ад куль нямецкіх...Аднойчы, калі мы ўдвух пайшлі шукаць разрыў тэлефоннага проваду, я спытаў у яго:— Скажы, Платон, ты кахаеш сваю жонку?— А Божачка! Ды, здаецца, кабкрылымеў, паляцеўбы... Восем гадоў душа ў душу пражылі...— Ты верыш ёй?— Ды яна ў мяне як святая.— А ты?.. Сам ты? Заляцаўся да другіх, здраджваў... Як ты мог?— А братка мой! Дык жыццё ж такое! Думаеш, ты манахам пражывеш? Не пражывеш!Гэтым наіўна-вясёлым і ўпэўненым «Не пражывеш!» ён ударыў мяне ў самае балючае месца. Я змоўк. Што я мог адказаць яму? Запярэчыць? Даказаць, што я лепшы?Увогуле яго расказы, простыя, жыццярадасныя, надзвычай вярэдзяць мне сэрца. Як, магчыма, ніколі раней, думаю я пра Сашу, думаю бясконца, удзень і ўночы. Пачуцці мае, здаецца, разгарэліся з новай сілай — каханне, смутак, трывога, страх за яе, за Ленку. I сорам, пакута ад здрады зрабіліся такімі ж вострымі, як у першыя дні. Але разам з гэтым зноў рэўнасць, недарэчнасць, абсурднасць, ганебнасць якой я ўсведамляю, аднак нічога не магу зрабіць з сабой. Зноў, заплюшчыўшы вочы, я бачу побач з Сашай гэтага настаўніка — Лялькевіча. Ад такога відовішча кусаюрукі... Хочацца закрычаць на ўсю гэтую снежную пустыню... А можа, гэта прадчуванне? Тфу! Я раблюся забабонным і дурным! Я лаю сябе, як толькі можна, але ад гэтага мне не робіцца лягчэй.