Было смешна і сумна, крыўдна і абразліва. Адразу стала зразумела, што збіралася гэтая «дапамога» без павагі да тых, каму яна прызначалася. Сытыя галодных не разумелі. Амерыканцам, якія на вайне набілі кішэні, было мала клопату да тых, каго гэтая вайна разула і раздзела. Для многіх там, у Штатах, гэтая дабрачыннасць была адной з чарговых забаўных кампаній — абы чым заняцца. А калі працоўныя людзі давалі, што маглі, і ад шчырага сэрца, то ўсё гэта збіралася як утыль, без сартавання, упакоўкі, грузілася навалам, проста ў трумы, а таму так перамяшалася. Акрамя таго, пазней ужо ў сусветнай прэсе чуліся галасы пра гэтую «дабрадзейную арганізацыю» — што яна пасылала тым, хто пачаў вайну і павінен быў несці адказнасць, і якую «дапамогу» атрымлівалі ад яе тыя, хто ратаваў Еўропу, а можа, і ўсё чалавецтва, ад фашысцкай навалы.— Ды што ж гэта яны, паразіты, думаюць, што мы тут усе без ног асталіся! — злосна шыбнуў адзін чаравік Вася Нізавец, калі Пятро растлумачыў, што другога такога, бадай, не знайсці. Не старой маці, безумоўна, хацеў Вася ўзяць чаравікі на высокіх абцасах. Пра Надзю думаў, пра яе разутыя ногі.Следам за Нізаўцом усе шыбанулі паднятыя чаравікі назад у кучу і грэбліва выцерлі рукі аб зашмальцаваныя, у некаторых, пэўна, адзіныя, нязменныя штаны і гімнасцёркі, яшчэ тыя, што некалі выдалі ім на фронце старшыны.Эх, якімі сакавітымі словамі памянулі хлопцы заморскіх «дабрадзеяў»! Шкада, што словы гэтыя нельга друкаваць.— Адаслаць ім к такой мацеры ўсе гэтыя лахманы назад! Такую прапанову, і не менш злосна, Шапятовіч выказаў яшчэраніцай, як толькі ўбачыў гэтую «дапамогу». Але разважылі разам: каму адсылаць? Хто вінаваты? У раёне? Але ж ніхто не мог выкрасці па адным чаравіку з пары.— Ну, цяпер, таварышы, сядайце і памажыце размеркаваць гэтае дабро.Бабкоў ужо задаволена цёр сваю кантужаную руку: сцішаная сур" ёзнасць і паважнасць інвалідаў, якія колькі хвілін назад так пагрозліва шумелі, радавала яго. Грамыка стоена пасміхаўся, пускаючы свой кісет з самасадам па руках.— Браточкі, калі вы задыміце ўсе адразу Панасавым гарладзёрам — мы ж адзін ад наго бачыць не будзем. Гэта ж дынаміт у сумесі з дымавой шашкай,— жартам і сур"ёзна прасіў Пятро.Смяяліся, але цыгарак не кідалі.Капыл вычытваў прозвішчы гучней, чым да прыходу «прадстаўнікоў грамадскасці», і сядзеў паважней — мабыць, хацеў паказаць, што ён тут не абы-хто, а роўны сярод роўных, але разам з тым пастава плеч была такая, быццам чалавек чакаў, што яго ў любую хвіліну могуць ударыць. I голас яго неяк дзіўна секся.«Прайшлі» адну вёску — Капылы. Узяліся за другую — Панізоўе. Адна сям"я, другая — міма. Пра трэцюю:— Гэтым бедакам трэба нешта падкінуць. Ячменю на крупнік. I хоць няпарныя чаравікі. Дзяўчына — нявеста, а на вячоркі ходзіць у бурках.— Так і запішы, Каця. Паўпуда ячменю і чаравікі. Ніхто не пярэчыць?— Нізавец Вольга Пятроўна. Сям"я ворага народа,— паведаміў Капыл, не ўзняўшы нават галавы, упэўнены, што тут затрымлівацца няма чаго.— Асадчы...Ды Шапятовіч раптам спыніў сакратара:— Чакайце, Халімон Авяр"янавіч. Я прапаную сям"і Нізавец аказаць дапамогу. Я не ведаю, за што пасадзілі самога Нізаўца, але... дзеці за бацьку ў нас не адказваюць! Таварыш Сталін сказаў... А дзеці — школьнікі... Малодшая — выдатніца. Таня ў мінулую пятніцу самлела ў класе. Фельчар наш кажа — недаяданне.— Тых, хто ваяваў, мінаем, а хто...— запярэчыў Рыгор Прышчэпа, хоць не вельмі рашуча.